از زمان ورود ۳G و ۴G به سفره ارتباطاتی مردم و رشد کاربران اینترنت، وزیر ICT بیشتر از دیگر وزرا در یادهای مردم است و بیشترین شخصی است که در کابینه دولت‌ها توجه‌ها را به سوی خود جلب می‌کند.
*** تصدی زارع‌پور بر وزارت ارتباطات
به گزارش پژواک، عیسی زارع‌پور، کسی که وزارتخانه‌اش را وزارت توسعه شبکه ملی اطلاعات خواند و می‌خواهد ۲۰ میلیون فیبر نوری به دست مردم برساند و با کمک جوانان فضای مجازی‌ای در «تراز انقلاب اسلامی» بسازد، در طول دو سالی که سکان این وزارتخانه را به دست گرفته چه کرده است؟ آیا زارع‌پور به وعده‌هایش عمل کرده است؟
** فیبرهایی برای آینده
فیبرنوری و توسعه اینترنت ثابت در صدر برنامه‌های زارع‌پور برای چهار سال وزارتش قرار دارد. او می‌گوید کار توسعه ارتباطات ثابت در دولت روحانی روی زمین مانده و در این بخش، عقب هستیم. زارع‌پور می‌خواهد تا پایان دولت سیزدهم برای ۲۰ میلیون کسب‌وکار و منزل، پوشش فیبر نوری ایجاد کند. اگر فیبر تا فاصله ۳۰۰ متری منزل و کسب‌وکار رفته باشد و مشترک در صورت درخواست بتواند یک ماه بعد به آن متصل شود، جزو پوشش به حساب می‌آید. همچنین پنج درصد از ۲۸ درصد حق‌السهم اپراتورهای همراه و تمامی سه درصد حق‌السهم اپراتورهای ثابت صرف توسعه اینترنت ثابت می‌شود. به علاوه اپراتورها برای ارائه فیبر تنها ۰.۱ درصد حق‌السهم به دولت پرداخت می‌کنند و به عبارتی از آن معاف شده‌اند. زارع‌پور بهمن‌ماه ۱۴۰۰، زمانی که دلار حدود ۲۵ هزار تومان بود، گفته بود در طول سه سال برای این پروژه به ۶۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که به هیچ وجه رقم پایینی نیست. دولت در شهرهای کوچک، یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و در مراکز استان‌ها، به غیر از هشت کلانشهر، ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر خانواری که تحت پوشش فیبر قرار می‌گیرد به اپراتورها پرداخت می‌کند. بدین منظور اردیبهشت امسال حساب توسعه فیبر نوری با سرمایه اولیه هزار میلیارد تومان تاسیس شد. هدف‌گذاری زارع‌پور و همکارانش در وزارت ارتباطات این است که تا پایان ۱۴۰۲ بین هشت تا ۱۰ میلیون خانوار تحت پوشش قرار بگیرند. تا لحظه نگارش این گزارش تعداد خانوارهای تحت پوشش به سه میلیون و ۲۶۳ هزار عدد رسیده اما استقبال از فیبر چندان چشمگیر نبوده است. تنها ۲۶۳ هزار مشترک در کشور به فیبر نوری متصل شده‌اند که هشت درصد تعداد پوشش را شامل می‌شود.
پروژه فیبر نوری، پروژه بلندپروازانه‌ای است که زارع‌پور می‌کوشد آن را در ویترین افتخاراتش ثبت کند. موانع اجرای آن اما کم نیست. اگر تا پایان امسال تعداد پوشش به هشت میلیون برسد یعنی حدود ۶ میلیون پوشش در طول یک سال ایجاد شده است، در این صورت سال آینده باید ۱۲ میلیون پوشش اضافه شود. چنین هدف‌گذاری حداکثری‌ای نه فقط در ایران بلکه در توسعه‌یافته‌ترین اقتصادهای جهان نیز دیده نمی‌شود و همیشه فیبرکشی به عنوان پروژه‌ای بلندمدت تعریف شده است. علاوه بر این با شرایط فعلی اینترنت و محدودیت‌های ریز و درشت که نارضایتی شدید کاربران را در پی داشته، طبیعی است مشترکان تمایلی به مهاجرت به سوی فیبر نداشته باشند، فیبری که از تعرفه‌گذاری معاف است و با احتساب هزینه راه‌اندازی، در مجموع بیشتر برای مشترک خرج برمی‌دارد.
با وجود همه اینها نمی‌توان نقاط مثبت پروژه فیبر نوری را نادیده گرفت. تحقق ۲۰ میلیون پوشش تا پایان دولت با شیب رشد فعلی ممکن نیست اما اگر فیبرکشی حتی با سرعتی که از ابتدای دولت جلو رفته است دنبال شود، پیش‌بینی می‌شود تا پایان دولت حدود ۱۱ میلیون پوشش ایجاد شود که عدد درخور توجهی است. نگاهی به شبکه فیبر آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا نشان می‌دهد تا پایان سال ۲۰۲۲ در این کشور ۱۲.۳ درصد خانوارها تحت پوشش فیبر قرار گرفته‌اند که ۳.۴ درصد آنها کاربر آن هستند. از سویی به این نکته نیز باید توجه کرد که اینترنت احتمالاً قرار نیست تا همیشه با محدودیت‌های فعلی در کشور ارائه شود و اگر روزی آزادی اینترنت به حد مطلوبی رسید، قطعاً تقاضا برای فیبر رشد می‌کند؛ در مجموع نمی‌توان منکر نقش مهمی شد که فیبر نوری در رشد کیفیت ارتباطات ثابت ایفا خواهد کرد.
*** «پای کار» شبکه ملی
محمدحسن انتظاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، در جلسه‌ای گفته بود، گزارش‌هایی که آذری جهرمی از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات به دفتر مقام معظم رهبری ارسال می‌کرد منطبق بر واقعیت نبود. به باور او، دولت قبل شبکه ملی اطلاعات را قبول نداشت. اوضاع در دولت فعلی اما اصلاً این‌طور نیست. زارع‌پور در ماه‌های اول وزارتش وقتی برای اولین بار برای پاسخ به سوال یکی از نمایندگان به مجلس رفت، وزارتخانه‌اش را وزارت توسعه شبکه ملی اطلاعات خواند تا به نمایندگان این اطمینان را بدهد که دیگر خبری از تفکر دولت قبل در این وزارتخانه نیست. او از تشکیل شورای توسعه راهبری این شبکه خبر داده و گفته بود ۱۲۰ پروژه در این خصوص تعریف شده که پیشرفت آنها رصد می‌شود.
البته آذری جهرمی نیز همواره خود را پیگیر پیشرفت این شبکه نشان می‌داد اما پیگیر بودن زارع‌پور دیگر از آن جنس نیست. اکنون وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی بیشترین همگرایی را دارند و در یک همکاری مشترک، شاخص‌های پیشرفت این شبکه را به صورت کمی درآورده‌اند. مهم‌ترین نشانه این همگرایی، حضور محمدامین آقامیری به عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی است. او که بدون هیچ سابقه اجرایی خاصی ابتدا به معاونت فناوری و نوآوری زارع‌پور منصوب شد و پس از مدتی کوتاه به مهم‌ترین معاونت وزارت ارتباطات یعنی سازمان تنظیم مقررات رفت، حالا در مرکز ملی فضای مجازی، یار و یاور وزارت ارتباطات است.
اکنون طبق آخرین آمار، شبکه ملی اطلاعات ۶۰ درصد پیشرفت کرده است، عددی که مرکز ملی فضای مجازی نیز آن را تایید کرده و گفته در آغاز دولت رئیسی، تنها ۲۳ درصد بوده، یعنی رشد بیش از دو برابری در مدتی کمتر از دو سال. از این روست که زارع‌پور را می‌توان در عمل به این وعده‌اش موفق دانست، به قول خود او وزارت ارتباطات کاملاً «پای کار» شبکه ملی است.
*** تابستان داغ
دوره سخت زارع‌پور در وزارت ارتباطات، شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد اما پیش از آن نیز آنچنان شرایط کم‌التهابی حاکم نبود. گزارش سال ۱۴۰۰ رادار آروان نشان می‌دهد ۶۷ درصد اختلال‌های ثبت‌شده در میان ۹ وب‌سایتی که رادار در این سال پایش کرده به اینستاگرام اختصاص داشته است. این اختلال‌ها فقط مربوط به سال ۱۴۰۰ نبود. پادرو مردادماه ۱۴۰۱ گزارش داده بود اختلال در اینستاگرام در این ماه چنان زیاد بوده که فروشگاه‌های فعال در این فروشگاه‌ساز ۳۵ درصد بازدید خود را از دست داده‌اند. ۲۴ مردادماه ۱۴۰۱ نیز کاربران از مشکلات شدید در دسترسی به شبکه‌های اجتماعی به خصوص اینستاگرام خبر دادند. شرکت ارتباطات زیرساخت بعد از آن در بیانیه‌ای بدون اینکه نامی از این شبکه اجتماعی ببرد این مساله را به برخی از لینک‌های شمالی کشور مربوط دانست و گفت مشکل رفع شده است. اینها اما تمام حوادث مردادماه نبوده‌اند.
سوم مرداد قطع برق در مرکز مخابراتی انقلاب اسلامی متعلق به شرکت زیرساخت منجر به بروز اختلال در اینترنت کشور شد. دهم مرداد نیز همزمان با روز جهانی وب، کاربران از وجود اختلال شدید در اینترنت کشور گزارش دادند و نت‌بلاکس هم اعلام کرد ۲۱ درصد از ظرفیت اینترنت کشور قطع شده است. شرکت مخابرات پس از آن اعلام کرد این اختلال مربوط به آتش‌سوزی در یکی از حوضچه‌های این شرکت در تهران بوده، پس از آن زارع‌پور گفته بود مخابرات باید خسارت به‌بارآمده را جبران کند اما این اتفاق هرگز نیفتاد.
تیرماه ۱۴۰۱ نیز حالت جست‌وجوی امن (Safe Search) اجباری، کاربران را غافلگیر کرد. ۲۱ تیرماه بود که حالت safe search روی موتورهای جست‌وجوی گوگل و بینگ برای بسیاری از کاربران ایرانی به صورت پیش‌فرض فعال شد و امکان غیرفعال کردن آن نیز وجود نداشت. هشت روز طول کشید تا زارع‌پور به این اتفاق واکنش نشان دهد. زارع‌پور این اجبار را با این استدلال که «می‌خواهیم دسترسی به محتواهای مستهجن و بسیار خشن محدود شود تا نگرانی خانواده‌ها برطرف شود» توجیه کرده بود اما چنین حرف‌هایی کاربران اینترنت را راضی نمی‌کرد. نارضایتی از وضعیت اینترنت کار را به جایی رساند که شخص نخست دولت نیز در این باره مجبور به موضع‌گیری شد. ابراهیم رئیسی در نشستی خبری در پاسخ به یکی از خبرنگاران گفته بود: «اگر زیرساخت‌ها [در دولت قبل] کامل شده بود امروز مشکل نداشتیم، این را خودشان هم قبول دارند. حالا ما باید عقب‌ماندگی‌ها را در حوزه ارتباطات جبران کنیم.» تابستان ۱۴۰۱ اما با شروع یک توفان برای کشور و زارع‌پور تمام شد.
همچنین بخوانید:
اخبار و تحلیل‌های کارشناسی پیرامون انتخابات ایران و جهان
*** خزان اینترنت
به گزارش پژواک، اواخر شهریورماه ۱۴۰۱، زمانی که اعتراضات مردمی گسترده پس از درگذشت مهسا امینی در کشور آغاز شد، شرایط امنیتی طوری بود که کشور هر لحظه منتظر قطعی اینترنت بود. تجربه آبان ۹۸ چنین انتظاری را تقویت می‌کرد. زارع‌پور سی‌ام شهریورماه در حاشیه جلسه هیات دولت به خبرنگاران اعلام کرد ممکن است در روزهای پیش رو به دلیل مسائل امنیتی محدودیت‌هایی در اینترنت اعمال شود. سخن زارع‌پور مهر تاییدی بود بر هراس قطع شدن احتمالی اینترنت. پایگاه اطلاع‌رسانی دولت اما اندکی بعد در بیانیه‌ای ادعای قطع اینترنت را تکذیب کرد و گفت خبرگزاری‌ها نقل قولی اشتباه از وزیر ارتباطات منتشر کرده‌اند و قرار نیست اینترنت در روزهای آینده محدود شود.
بر اساس آنچه در دو سال گذشته اتفاق افتاده، می‌توان عیسی زارع‌پور را وزیری با تحصیلات دانشگاهی در سطح عالی دانست که روی خوشی به اینترنت آزاد نشان نمی‌دهد
این ادعا اما درست از آب درنیامد و عصر همان روز، اینستاگرام و واتس‌اپ به تدریج برای کاربران اپراتورهای مختلف از دسترس خارج شدند. نکته جالب توجه در مورد واتس‌اپ این بود که این پیام‌رسان برای برخی کاربران ایرانی مقیم خارج از کشور که با شماره‌های ایرانی از آن استفاده می‌کردند نیز از دسترس خارج شده بود و کاربران مقیم ایران که با شماره خارجی در واتس‌اپ حضور داشتند امکان استفاده از آن را داشتند. این مساله شائبه همکاری واتس‌اپ در فیلترینگ را تقویت می‌کرد اما متا آن را تکذیب کرد. پس از آن گوگل‌پلی و اپ‌استور نیز فیلتر شدند و سپس نوبت لینکدین فرا رسید. حتی موج فیلترینگ به برخی بازی‌ها مانند Clash Of Clans رسید که کاربران می‌توانند در آن چت کنند. در این دوره اکثر پلتفرم‌های ایرانی بدون مشکل در دسترس بودند اما باز کردن برخی سایت‌های ایرانی دشوار بود.
احمد وحیدی، وزیر کشور، همان زمان گفته بود محدودیت‌ها موقت است و تا زمانی که دستگاه‌های امنیتی تشخیص دهند برقرار خواهد بود. در حالی که نت‌بلاکس در آن زمان ضرر هر ساعت قطعی اینترنت در ایران را ۱.۵ میلیون دلار برآورد کرده بود، زارع‌پور گفته بود: «هزینه این خسارت‌ها بر عهده کسانی است که این اغتشاشات و آشوب‌ها را به وجود آوردند.»
خبرنگاران بارها از زارع‌پور در مورد زمان پایان محدودیت‌ها پرسیدند و او هر بار چشم در چشم آنها، مسئولیت را متوجه نهادهای امنیتی دانست که دستور فیلترینگ را صادر کرده‌اند. او البته اشتباه نمی‌گفت و این شورای امنیت کشور بود که تصمیم بر محدودیت‌های اینترنتی گرفته بود اما زارع‌پور دست‌کم می‌توانست در ظاهر نشان دهد برای رفع محدودیت‌ها تلاش‌اش را می‌کند. او در حالی که کسب‌وکار حدود ۴۰۰ هزار کسب‌وکار اینستاگرامی در معرض نابودی بود، طی گفته‌ای سرزنش‌آمیز به آنها توصیه کرد: «پیشنهاد می‌کنم کاسبان در کسب‌وکار خود روی پلتفرم‌هایی که پایبند به قوانین جمهوری اسلامی نیستند سرمایه‌گذاری نکنند، هرچند حتی مجدداً این پلتفرم‌ها باز شود.»
اگر فیبرکشی حتی با سرعتی که از ابتدای دولت جلو رفته است دنبال شود، پیش‌بینی می‌شود تا پایان دولت حدود ۱۱ میلیون پوشش ایجاد شود که عدد درخور توجهی است
زارع‌پور وزیر ارتباطی بود که تنها چند روز پس از شروع وزارتش در تلویزیون اعلام کرد: «دولت سیزدهم نه تنها قصد قطع اینترنت را ندارد بلکه تصمیمی مبنی بر جلوگیری از دسترسی مردم به اینترنت نیز نگرفته و می‌خواهد فضایی ایجاد کند تا مردم از این فضا به بهترین نحو استفاده کنند.» او می‌خواست تفاوت نگرش خود با وزیر گذشته را نشان دهد اما این تفاوت پس از محدودیت‌های ایجادشده در اینترنت چندان مشخص نبود. هرچند او بارها در مصاحبه‌های مختلف تاکید کرد در دوره وزارتش هیچ‌گاه اینترنت به صورت کامل قطع نشده است. اما فیلترینگ گسترده اپلیکیشن‌های پرکاربرد و اختلال در اینترنت موجب شد این حرف وزیر چندان شنیده نشود. همه منتظر بودند وزیر پس از برقراری آرامش، در صدد رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی پرکاربرد برآید؛ اما او از این کار سر باز زد.
بیشترین زحمت او این بود که با فراموش کردن قطعه بزرگ‌تر پازل فیلترینگ، با فیلتر شدن گوگل‌پلی مخالفت کرد که در نهایت نیز خودش به بی‌نتیجه ماندن تلاش‌هایش برای رفع فیلتر آن اذعان کرد. او وقتی برخوردهای ضربتی با پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا، ازکی و طاقچه صورت گرفت به طور رسمی مخالفت وزارت ارتباطات و دولت با این برخوردها را اعلام کرد و در نهایت رفع تعلیق این پلتفرم‌ها با پادرمیانی این وزارتخانه انجام شد. تلاش زارع‌پور اما برای رفع فیلتر پلتفرم‌های مهم‌تری مانند اینستاگرام، واتس‌اپ و گوگل‌پلی سرانجامی نداشت.
وضعیت اینترنت پس از پایان روزهای اوج محدودیت‌ها نیز به حالتی عادی بازنگشت. فیلتر شدن اینستاگرام کسب‌وکار چند صد هزار فروشگاه اینترنتی را تحت تاثیر قرار داده بود و تلاش‌های این فروشگاه‌ها برای بازگشت به شرایط پیش از شهریور ۱۴۰۱ همچنان ادامه دارد. از سویی کارشناسان می‌گویند اختلال‌های ریز و درشت اینترنت را در محاصره خود درآورده است. طبق گزارش انجمن تجارت الکترونیک از وضعیت اینترنت که اواخر تیرماه ۱۴۰۲ منتشر شد، ایران در میان ۱۰۰ کشور با بیشترین میزان تولید ناخالص ملی، پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال و پس از چین دومین اینترنت محدود را دارد، همچنین در میان پنج اینترنت کند نیز دیده می‌شود. این گزارش اگرچه چندان به مذاق زارع‌پور و همکارانش خوش نیامد اما غلظت تلخی آن با تجربه کاربران در کشور منطبق است.
زارع‌پور به عنوان راهبر اقتصاد دیجیتالی در بخش حاکمیتی بارها گفته است باید به سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتالی از تولید ناخالص داخلی برسیم. آذری جهرمی در آخرین روزهای وزارتش اعلام کرده بود این سهم در انتهای سال ۹۹ به ۶.۴ درصد رسیده و تا انتهای آن سال یعنی ۱۴۰۰ نیز به ۷.۲ درصد می‌رسد. زارع‌پور اما دی‌ماه همان سال با رد این رقم، عدد درست را بین چهار تا پنج درصد برآورد کرد. وزارت ارتباطات در گزارش فعالیت ۲۰ماهه‌اش در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ اعلام کرد این رقم به ۷.۵ درصد رسیده است. کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتالی باور دارند اینترنت باکیفیت و پرسرعت برای همه، خونی در رگ‌های اقتصاد دیجیتالی کشور است که با شرایط فعلی اینترنت، رشد آن در معرض تهدید قرار گرفته است.
در مجموع بر اساس آنچه در دو سال گذشته اتفاق افتاده، می‌توان عیسی زارع‌پور را وزیری با تحصیلات دانشگاهی در سطح عالی دانست که روی خوشی به اینترنت آزاد نشان نمی‌دهد. او می‌کوشد شبکه را گسترش دهد؛ اما در برابر محدودیت‌ها نمی‌ایستد. با همه اینها نیمه دوم وزارت او بخش مهم‌تری از کارش است که حتماً با در نظر گرفتن آن باید کارنامه کلی‌اش را سنجید.
پیوست
انتهای پیام///
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.