هوش مصنوعی بر دنیای اقتصاد تاثیر گذار است و این موضوع را از دو دیدگاه متفاوت می توان بررسی کرد.
*** چگونه هوش مصنوعی باعث تحول اقتصادی می‌شود؟
به گزارش پژواک، تاثیرگذاری هوش مصنوعی بر دنیای اقتصاد را می‌توان از دو دیدگاه متفاوت بررسی کرد.
دیدگاه اول، جایگاه هوش مصنوعی در مسائل حقوقی (موضوع بحث این مقاله نیست، اما در این پاراگراف به‌شکل اجمالی به آن اشاره می‌کنیم) و دیدگاه دوم نقش هوش مصنوعی در رونق چرخه اقتصاد یا به عبارت دقیق‌تر کمک به دولت‌ها برای برون‌رفت از مشکلات اقتصادی است.
با گسترش فناوری‌های نوین ارتباطی، مسائل حقوقی فراوانی مطرح شده است. در گستره قراردادها این تأثیر قابل توجه بوده و باعث شده تا نحوه اعمال برخی از مباحث حقوق قراردادها در گستره فضای مجازی مورد مطالعه قرار گیرد.
حقوق نمایندگی که تعریفی نسبتا جدید و خاص از هوش مصنوعی در دنیای دادرسی است به نقش حقوقی تاثیرگذار هوش مصنوعی بر عقد قراردادها اشاره دارد که برخی منابع از اصطلاح نمایندگی الکترونیکی برای توصیف آن استفاده می‌کنند.
یکی از نکات مهمی که در مباحث دادرسی و هنگام به‌کارگیری گسترده هوش مصنوعی روی آن بحث می‌شود این است که فرآیند انعقاد قراردادهای الکترونیکی از طریق وب‌سایت‌های تعاملی به چه صورتی است و آیا نماینده الکترونیکی (هوش مصنوعی) صرفاً یک ابزار ارتباطی بین طرفین است یا خود دارای شخصیت حقوقی مستقل است یا حتی عنوان و جایگاه دیگری در این فرایند دارد.
استفاده از این ابزار هوشمند امری منطقی است، زیرا در آینده‌ای نه چندان دور مالکان وب‌سایت‌ها نمی‌توانند با تک تک مخاطبان از اقصی نقاط جهان به مذاکره و معامله بنشیند، به ویژه این‌که ممکن است صدها یا هزاران خریدار به‌طور همزمان مشغول خرید در وب‌سایت باشند که طبیعی است کار مذاکره و معامله با همه آنها خارج از توان انسانی است.
برای اجتناب از این تکرر، مالک وب‌سایت به خریداران اعلام می کند که طرف معامله شما یک الگوریتم هوشمند است و خریداران با علم به حقیقت تصمیم نهایی خود را خواهند گرفت. آنچه مهم است این است که باید اعتبار حقوقی چنین معاملات الکترونیکی را تحلیل کرد. برای این منظور، توجه به مبانی حقوقی قراردادها نقش اساسی دارد.
مباحث قانونی یک چنین سازوکاری به یک مقاله کاملا مجزا نیاز دارد و باید این مسئله از زوایای مختلف بررسی شود که همان‌گونه که اشاره شد موضوع این مقاله نیست.
بنابراین این مبحث را خاتمه می‌دهیم و به سراغ نقش تاثیرگذار هوش مصنوعی بر بهبود چرخه اقتصاد خواهیم رفت.
*** مقدمه‌ای کوتاه درباره هوش مصنوعی
در علوم کامپیوتر، هوش مصنوعی به فناوری اشاره دارد که سعی دارد با تقلید توانایی‌های مغز، کارها را به سبک انسان‌ها انجام دهد. کتاب‌های مرجع در حوزه هوش مصنوعی، این علم را دانش مطالعه کارگزارهای هوشمند می‌دانند که چنین تعریف می‌شوند: «هر دستگاهی که توانایی درک محیط و فعالیت با حداکثر شانس موفقیت را داشته باشد مبتنی بر هوش مصنوعی است». درمجموع اصطلاح هوش مصنوعی برای توصیف ماشین‌ها یا کامپیوترهایی به‌کار می‌رود که فعالیت‌های شناختی وابسته به ذهن انسان را به‌خوبی انجام دهند. از میان فعالیت‌های مهم شناختی می‌توان به یادگیری و حل مسئله اشاره کرد.
*** تکامل فناوری
هنگامی که اینترنت به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت، پویایی قابل تاملی در صنایع مختلف ایجاد کرد که باعث کاهش هزینه‌ها شد. کاهش هزینه توزیع کالاها و خدمات تولد صنعت تجارت الکترونیکی را به ارمغان آورد. برخی شرکت‌ها با تغییرات جدید سازگار شدند و برخی دیگر برای همیشه از گردونه تجارت خارج شدند.
به‌طور معمول هنگامی که هزینه یک کالا یا خدمات کاهش می‌یابد، مردم بیشتر از آن استفاده می‌کنند.
همزمان با گسترش تجارت الکترونیک و ظهور فروشگاه‌های آنلاین، ضریب نفوذ موتورهای جست‌وجو نیز بیشتر شد. به‌طوری که مردم از لغت‌نامه‌ها و دایره‌المعارف‌ها کمتر استفاده کردند و موتورهای جست‌وجویی مثل گوگل جایگزین آنها شدند.
مطالعه‌ای که شرکت مشاوره بین‌المللی PWC انجام داده، نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ حوزه هوش مصنوعی به تنهایی ۷/ ۱۵ هزار میلیارد دلار بر اقتصاد جهانی اثر خواهد گذاشت.
از این میزان تاثیر، ۶٫۵ هزار میلیارد دلار به دلیل بهبود بهره‌وری صنایع و خودکارسازی و ۹٫۱ درصد به دلیل اثراتی است که این فناوری بر صنایع دیگر دارد. تا سال ۲۰۳۰ بهره‌گیری از هوش مصنوعی و اثرات اقتصادی آن در مناطق جهان متفاوت است.
در این میان به ترتیب اقتصاد چین، ایالات متحده، اروپای جنوبی، آسیای توسعه یافته، اروپای شمالی، آفریقا، اقیانوسیه و سایر بازارهای آسیایی بیشترین سود از هوش مصنوعی را خواهند برد.
*** حوزه‌های متاثر از هوش مصنوعی
با توجه به این‌که اطلاعات دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی درباره هوش مصنوعی و تاثیرگذاری آن بر رونق اقتصادی بیشتر از قبل شده است، به وضوح مشاهده می‌کنیم که این فناوری تاثیرگذاری زیادی روی سرویس‌ها و خدمات مالی، بهداشت و سلامت، خودروسازی، سیستم‌های حمل و نقل، فناوری ارتباطات و سرگرمی، خرده‌فروشی، انرژی، کارخانه‌ها و صنایع خرد و کوچک خواهد گذاشت.
در حال حاضر شرکت‌های بزرگی مثل گوگل، مایکروسافت، فیس‌بوک و آمازون به شدت در حال گسترش فعالیت خود در حوزه هوش مصنوعی هستند و سرویس‌های قابل تاملی مثل Google brain، Facebook Deep Text، AOL و دستیار مجازی گوگل را با اتکا بر هوش مصنوعی توسعه داده‌اند. واقعیت این است که فناوری هوش مصنوعی ظرفیت دگرگونی بازارهای فعلی را دارد و مدل کسب و کار بیشتر شرکت‌های بزرگ را دست‌خوش تغییر خواهد کرد.
*** لزوم توجه بیشتر نهادهای حاکمیتی به این فناوری
در حالی که مطالعات زیادی در ارتباط با هوش مصنوعی انجام شده و پروژه‌های تحقیقاتی زیادی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا پیرامون هوش مصنوعی و زیرشاخه‌های آن انجام شده، اما آن چیزی که در واقعیت مشاهده می‌کنیم این است که هنوز هم حوزه‌های کاربردی مهمی وجود دارد که نیازمند توجه نهادهای حاکمیتی کشور است که بی توجهی به این حوزه‌ها باعث از دست رفتن فرصت‌های طلایی می‌شوند، به‌طوری که چالش‌های اساسی زیادی برای صنایع و کسبوکارهای کشور به وجود خواهند آورد که در آینده غیرقابل جبران است.
موضوع قابل تامل مهمی که درباره این فناوری وجود دارد، برنامه‌ریزی بلندمدت و ملی بیشتر کشورها به ویژه کشورهای خارومیانه برای این حوزه است. به‌طور مثال، امارات برای حوزه هوش مصنوعی یک نهاد حاکمیتی و وزارتخانه مجزا ایجاد کرده و تصمیم دارد بخشی از بودجه تولید ناخالص ملی (Gross Domestic Product) و درآمد سرانه این کشور را صرف تحقیق و پژوهش در ارتباط با هوش مصنوعی کند تا بتواند تا سال ۲۰۳۰ به شکل عینی از هوش مصنوعی برای بهبود اقتصاد این کشور استفاده کند.
آمارها به وضوح نشان می‌دهند شرکت‌های عضو اتحادیه اروپا به سرعت در حال استفاده از این فناوری هستند. گزارشی که اداره آمار اروپا (Eurostat) منتشر کرده نشان می‌دهد سهم شرکت‌های فعال در اتحادیه اروپا که از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند در سال ۲۰۲۰ به رقم ۷ درصد رسید و در این میان کسبوکارهای مستقر در ایرلند از سایر عضوهای این اتحادیه پیشی گرفتند.
در میان شرکت‌های دارای بیش از ۱۰ نفر شاغل فعال در اتحادیه اروپا که از فناوری هوش مصنوعی بهره می‌برند به میزان دو درصد از این فناوری برای تجزیه و تحلیل بزرگ داده‌ها استفاده می‌کنند.
یک درصد این شرکت‌ها نیز از هوش مصنوعی برای پردازش و تولید زبان یا تشخیص گفتار کمک می‌گیرند و دو درصد آنها نیز این فناوری را برای ایجاد عامل مجازی پاسخگویی به مشتریان استفاده می‌کنند.
به‌علاوه، دو درصد شرکت‌ها از هوش مصنوعی در قالب استفاده از خدمات ربات‌ها برای انجام اموری از جمله تمیز کاری، کارهای پرخطر و کمک به مشتریان در خرید یا پرداخت بهره می‌برند.
شکل۱ درصد شرکت‌هایی که از هوش مصنوعی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ استفاده کرده‌اند را نشان می‌دهد. در میان ۲۷ عضو اتحادیه اروپا، ایرلند با ۲۳ درصد بیشترین سهم شرکت‌هایی که از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند را به خود اختصاص داده است.
در مقابل تنها دو درصد شرکت‌های فعال در لتونی از این فناوری‌ها استفاده می‌کنند که پایین‌ترین حد در میان کشورهای عضو اتحادیه به شمار می‌رود. نکته قابل تاملی که این آمار در اختیار ما قرار می‌دهد، تاثیرگذاری غیرمستقیم به‌کارگیری هوش مصنوعی بر رونق اقتصادی این کشورها است.
هنگامی که شما بخش عمده‌ای از فرایندها را خودکارسازی می‌کنید به کاهش مصرف انرژی کمک کرده‌اید و احتمال خرابی در اثر اشتباهات انسانی را کاهش می‌دهید.
به‌طور مثال، الگوریتم هوشمندی که برای تمیزکاری استفاده می‌شود، به درستی می‌داند چه بخش‌هایی به تمیزکاری نیاز دارند و باید چه مقدار مایع برای تمیز کردن سطوح استفاده کند. روباتی که مسئولیت آبیاری مزارع را بر عهده دارد با دریافت اطلاعات مناسب قادر به مدیریت میزان آبی است که محصولات کشاورزی به آن نیاز دارند. با توجه به آنچه گفته شد، ضروری است که هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از موضوعات جدی مورد توجه تمامی سیاست‌گذاران کشور قرار گیرد.
بدون تردید، تحقق این امر می‌تواند در زمینه‌های متعدد دستاوردهای عظیمی در حوزه‌های کشاورزی، بانک‌داری، صنعت، مدیریت مصرف انرژی و نمونه‌های مشابه برای ایران به همراه داشته باشد.
*** انقلاب اقتصادی دیجیتال
موسسه تحقیقاتی مک کینزی در گزارشی با بررسی رشد فناوری هوش مصنوعی در جهان بر این باور است که ما در حال خلق هوشی هستیم که خارج از جسم انسان‌ها و در اقتصاد مجازی قرار دارد.
این فناوری قدرتمند ما را به دوران اقتصادی تازه‌ای وارد می کند که قوانین متفاوتی بر آن حاکم است. در این گزارش به این نکته اشاره شده است که حضور هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلف اقتصاد و عدم حضور نیروی انسانی بیان‌گر تحولی عظیم در اقتصاد است که از مدت‌ها قبل آغاز شده و ماحصل هم‌گرایی فناوری‌هایی مثل اینترنت، رایانش ابری، بزرگ داده‌ها روباتیک، آمار و ریاضیات است.
تعامل این فناوری‌ها با یکدیگر و تاثیرگذاری آنها بر تمامی جوانب جوامع باعث شده تا اقتصاددانان قبول کنند که ما در مرکز یک انقلاب اقتصادی دیجیتالی قرار داریم.
برایان آتور پژوهشگر موسسه مک کینزی معتقد است:
«فناوری‌های دیجیتال، اقتصاد دومی ایجاد کرده‌اند که اقتصادی مجازی و خودگردان است و اصلی‌ترین ویژگی آن ارایه پیوسته یک هوش بیرونی برای کسب‌و‌کارها است. هوشی که می‌تواند بدون دخالت یا کمترین دخالت نیروی انسانی کار کند و کاملا مبتنی بر الگوریتم‌ها است اکنون فرایندهای کسب‌و‌کار، مهندسی و مالی می‌توانند از قابلیت‌های عظیم هوشمندسازی استفاده کنند و این امکان، فعالیت‌های آنها را به شکل چشم‌گیری گسترش داده و اندک اندک فعالیت‌های انسانی را منسوخ می‌کند.
این مساله اقتصاد را به دورانی نو و متفاوت وارد کرده است. اقتصاد به نقطه‌ای رسیده است که در واقع برای هر کس تولید کافی دارد، اما ابزار دسترسی به این تولیدات و خدمات، یعنی مشاغل، پیوسته در حال کوچک شدن هستند.
بنابراین دوران نوینی که در حال ورود به آن هستیم دیگر دوران تولید نیست و پیرامون این موضوع قرار ندارد که چقدر تولید می‌شود، بلکه دوران توزیع است، چگونه مردم در آنچه تولید می‌شود سهم دارند.
دکتر جاسم حاجی، رئیس انجمن هوش مصنوعی بحرین پیش‌بینی کرده که وظایف مبتنی بر هوش مصنوعی در چند سال آینده به لطف استفاده از فناوری‌های خودکارسازی در صنایع مختلف به‌طور کاملی متجلی خواهد شد.
موسسه PwC پیش‌بینی کرده که هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ نقش زیادی در اقتصاد خاورمیانه خواهد داشت و ارزش آن به ۳۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید که دلیل آن پروژه‌های عظیم و موج جدید نوآوری است.
سال گذشته میلادی شاهد راه‌اندازی آکادمی هوش مصنوعی پلی‌تکنیک بحرین بودیم. در این مرکز برنامه‌های حرفه‌ای مبتنی بر افزایش خلاقیت و نوآوری در زمینه هوش مصنوعی ارائه می‌شوند.
در منطقه منا، چند کشور پروژه‌های بزرگی در زمینه شهرهای هوشمند و دولت‌های هوشمند داشته‌اند و هوش مصنوعی را در وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها نهادینه کرده‌اند. در حالی که پروژه نئوم در مرکز توجه قرار دارد، اما پروژه‌های بزرگی در کشورهای منطقه در حال جریان است. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی موسسه پژوهشی IDC هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ نقش بزرگی در اقتصاد جهانی ایفا خواهد کرد و سهم آن به ۱۵٫۷ تریلیون دلار خواهد رسید که در این میان ۶٫۶ تریلیون دلار آن مربوط به افزایش تولید محصولات است.
پروژه نئوم یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های هوش مصنوعی در جهان است که برنامه‌ای ۵۰۰ میلیارد دلاری برای ساخت یک جامعه شهری با فناوری پیشرفته است. این در حالی است که امارات متحده عربی اولین کشور جهان است که وزیر هوش مصنوعی منصوب کرد.
مک کینزی می‌افزاید:
«در آینده همه چیز از خط‌مشی‌های تجاری تا پروژه‌های دولتی یا مقررات بازرگانی تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار خواهند داشت. خط‌مشی‌ها، اصول بازار آزاد، ساختارهای اجتماعی تغییر خواهند کرد.
ما هنوز در آغاز این دگرگونی قرار داریم، اما این دگرگونی در آینده عمیق‌تر و گسترده‌تر خواهد بود. تقریبا هر ۲۰ سال یک بار در انقلاب دیجیتالی دگرگونی بزرگی ایجاد می‌شود که دستاورد مهمی برای جوامع به همراه دارد.
هر دگرگونی ماحصل هم‌گرایی مجموعه‌ای از فناوری‌های نوین است و تغییرات نهادینی در اقتصاد ایجاد می‌کند. تحلیل‌گر مک کینزی معتقد است: «اولین دگرگونی در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی باعث پدید آمدن مدارهای مجتمع شد که باعث شد پردازنده‌ها و حافظه‌های کوچک‌تر که امکان نصب آنها روی ماشین‌های محاسباتی کوچک‌تر وجود داشت، به محاسبات سرعت زیادی دهند. مهندسان توانستند از برنامه‌های طراحی کامپیوتری استفاده کنند، مدیران توانستند موجودی انبارها را در زمان حقیقی پیگیری کنند و زمین‌شناسان توانستند لایه‌های زمین را شناسایی و احتمال وجود نفت در آنها را محاسبه کنند.
اقتصاد نخستین بار از مساعدت جدی کامپیوتری برخوردار شد. دگرگونی دوم در دهه ۹۰ میلادی و هزاره سوم میلادی اتفاق افتاد و اتصال فرایندهای دیجیتالی را پدید آورد. کامپیوترها، شبکه‌های محلی و جهانی از طریق ارتباطات تلفنی، فیبر نوری و ماهواره‌ای به یکدیگر متصل شدند. اینترنت به ماهیتی تجاری تبدیل شد، خدمات وب پا به عرصه نهاد و فناوری ابری امکان اشتراک داده‌های کامپیوتری را فراهم آورد.
ناگهان همه چیز با یکدیگر ارتباط پیدا کرد. در اینجا اقتصاد مجازی ماشین‌ها، نرم‌افزارها و فرایندهای متصل به هم شکل گرفتند، جایی که امکان انجام دیجیتالی اقدامات فیزیکی به وجود آمد و اهمیت موقعیت مکانی جغرافیایی از بین رفت. دگرگونی سوم از سال ۲۰۱۰ میلادی آغاز شده و هنوز در جریان است که در نگاه اول مهم به نظر نمی‌رسد.
این تحول با استفاده گسترده از حس‌گرهای ارزان‌قیمت آغاز شده است. در ۱۰ سال گذشته آنچه اهمیت زیادی داشته، توسعه روش‌ها و الگوریتم‌های هوشمند برای شناسایی اشیاء و انجام کار مورد نظر است.
به‌طوری که توانستیم به بینش کامپیوتری، قابلیت ماشین‌ها برای شناسایی اشیاء و پردازش زبان طبیعی، قابلیت گفت‌وگو با یک کامپیوتر مشابه انسان و موارد این چنینی دست پیدا کنیم.»
برایان آتور پژوهشگر مک کینزی می‌گوید:
«ماهیت این هوش مهم نیست، بلکه مهم این است که هوش مورد نظر دیگر در مغز نیروی کار نیست، بلکه از آن خارج شده و به اقتصاد مجازی و درون تعاملات میان الگوریتم‌های هوشمند وارد و به هوشی بیرونی تبدیل شده است.
اقتصاد مجازی محدود به اینترنت اشیاء نیست، بلکه منبعی از عمل یا اقدام هوشمندانه است که خارج از توانایی نیروی کار انسانی است».
برخی شرکت‌ها می‌توانند از قابلیت‌های هوش جدید مانند تشخیص چهره یا صدا برای خودکارسازی محصولات، خدمات و زنجیره‌های ارزش افروده استفاده کنند. تغییرات بیشتر زمانی ایجاد می‌شوند که شرکت‌ها تکه‌های هوش خارجی را به یکدیگر متصل کرده و با آنها الگوهای کسب و کار جدید می‌آفرینند.
*** تعدیل نیرو با محرک‌های هوشمند
در تمام صنایعی که فرایند خودکارسازی در آنها اجرایی شود، ماشین‌ها جای انسان‌ها را می‌گیرند، به‌طوری که این صنایع از واحدهای خودکارسازی شده و هوشمند برای بازسازی ساختار عملکرد خود استفاده می‌کنند.
به این ترتیب صنایع در شکل و قالب کنونی خود دیگر وجود نخواهند داشت. نکته مهم این است که مزایای پیشگام بودن در چنین بازار اقتصادی محدود است. مالکیت عناصر و مولفه‌های هوش بیرونی آسان نیست، زیرا آنها گرایش دارند به حوزه‌های عمومی وارد شوند. به‌علاوه، مالکیت داده‌ها به آسانی ممکن نیست و دسترسی به آنها از طریق منابع غیراختصاصی امکان پذیر است.
به گزارش پژواک، در آینده می‌توان شرکت‌های بزرگ فناوری و منابع مشترک، آزاد و خودگردان را مشاهده کرد. تمامی نشانه‌ها به این نکته اشاره دارند که در آینده نزدیک شاهد ظهور بی‌شمار و خارج از تصور صنایع جدید خواهیم بود. با این توصیف مشاهده می‌کنیم هیچ راه گریزی از فناوری نیست و اگر به دنبال آن هستیم تا همسو با جهان گام برداریم، مجبور هستیم سرمایه‌گذاری قابل توجهی روی این فناوری و به ویژه پرورش نیروهای متخصص انجام دهیم.
شبکه
انتهای پیام///
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.